Geleceğin Terapistleri "Yapay Zeka Okuryazarı" Olmalı

Yapay zekânın hızla gelişimi, psikoloji ve terapi alanında "psikologların yerini alabilir mi?" sorusunu gündeme getirirken, Üsküdar Üniversitesi Psikoloji (İngilizce) Bölüm Başkanı Dr. Öğr. Üyesi Elif Kurtuluş Anarat bu tartışmaya netlik getirdi. Anarat, yapay zekânın şu an için psikologların yerini alabilecek bir noktada olmadığını belirterek, geleceğin terapistlerinin bu teknolojiyi etik kurallara uygun kullanmayı öğrenmesi gerektiğini vurguladı.

Sahici Empati Kurmak Yapay Zekâ İçin Mümkün Değil

Dr. Öğr. Üyesi Anarat, terapinin özünün sadece bilgi aktarmak veya bir protokolü takip etmek olmadığını belirtti.

• Terapinin Özü: Terapide asıl belirleyici olanın empati, insana özgü sezgiler ve sahici bir duygusal bağ kurabilme yeteneği olduğunu ifade etti.

• Sınırlılık: Yapay zekâ bu yönleri taklit edebilse de, "sahici bir empati" kurması mümkün değildir. Bu nedenle yapay zekânın, psikoloğun yerini alacak bir figürden çok, süreci destekleyen bir yardımcı araç gibi görülmesi daha doğrudur.

Anarat, insan terapist ile yapılan terapideki en büyük farkın "duygusal derinlik" olduğunu, insan terapistin kurduğu sıcaklık ve güven bağının başlı başına iyileştirici bir etki yarattığını ekledi.

İdari Kolaylık ve Kriz Anlarındaki Riskler

Yapay zekâ destekli uygulamaların erişilebilirlik, hız ve düşük maliyet açısından avantajlı olduğunu kabul eden Anarat, bu teknolojinin daha çok idari süreçlerde kullanıldığını belirtti:

• Başarılı Olduğu Alanlar: Randevu ayarlama, not tutma, psiko-eğitim sağlama, günlük ruh hali takibi ve bilişsel davranışçı terapi tekniklerini uygulayan sohbet robotları.

• Kritik Riskler: Kriz anlarında, örneğin intihar riski olan bir danışanla karşılaşıldığında, yapay zekânın tek başına karar vermesinin büyük bir risk taşıdığını ve bu nedenle mutlaka insan gözetimiyle kullanılması gerektiğini vurguladı.

Sorumluluk ve Etik Sınırlar

Yapay zekâ hatalı bir terapi önerisi verse bile sorumluluğun her zaman insanda olması gerektiğini belirten Anarat:

• Sorumluluk Terapiste Ait: Yapay zekâ bir karar verici değil, sadece bir araçtır. Bir hata olması durumunda sorumluluk, terapiste ve sistemi geliştiren kurumlara aittir.

• Bağ Riski: İnsanların yapay zekâ ile kısa vadede bağ kurabilmesi, uzun vadede sahte bir yakınlık, bağımlılık veya yalnızlık gibi olumsuz sonuçlar doğurma riski taşımaktadır. Bu bağın bile insan terapist gözetiminde olması gerekmektedir.

Anarat, bu dönüşümle birlikte psikologların rolünün daha da önemli hale geldiğini, geleceğin terapistlerinin, teknolojiyi meslek kodlarıyla uyumlu ve etik çerçevede kullanmayı bilen "yapay zeka okuryazarı" kişiler olmak zorunda olduğunu söyleyerek sözlerini tamamladı.