Yeme bozukluğu, kişinin yeme alışkanlıklarında aşırılıklara dayanan ve tedavi edilmesi gereken ciddi bir psikiyatrik rahatsızlıktır. Sanıldığının aksine, damak zevkine uymayan gıdaları yememek veya iştah açan besinleri aşırı tüketmek gibi fiziki tercihlerle ilgili değildir. Psikiyatri Uzmanı Doç. Dr. Cemil Çelik, yeme bozukluklarının erkeklere göre kadınlarda on kat daha fazla görüldüğünü belirtmektedir.

Yeme Bozukluğu Çeşitleri Nelerdir?

Yeme bozuklukları, kişinin vücut kitle endeksine (VKİ) ve yeme davranışlarının niteliğine göre farklı türlere ayrılır:

• Anoreksiya Nervoza: En yaygın türlerden biridir. Kişi, kilo almaktan aşırı korkar ve sürekli kilo kaybetme isteğiyle beslenir. Kilo kaybetmesine rağmen beden algısı bozulur, sürekli daha zayıf olmayı ister. Kadınlarda adet döngüsünün kesilmesi bu bozukluğun fiziksel sonuçlarındandır.

• Bulimia Nervoza: Kişi, kontrolsüz ve ölçüsüzce tıkanırcasına (binge) yemek yer, ardından aldığı kiloları telafi etmek için aşırı spor yaparak veya kusarak kendini yıpratır. Hastanın VKİ'si genellikle normal veya normalin biraz üzerindedir.

• Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu: Açlık hissetmiyorken bile normalden fazla ve aşırı yemek yeme rahatsızlığıdır. Kişi, bu durumdan utanma ve psikolojik çöküş yaşasa da, tekrar aşırı yeme hissine kapılır ve bu durum ani kilo almalarına neden olur.

• Geviş Getirme (Geri Çıkarma) Bozukluğu: Kişinin yediklerini geri çıkarmayı (regürjitasyon) alışkanlık haline getirmesi ve bazen çıkardıklarını ağzında dolaştırması halidir.

• Kısıtlı Yiyecek Alımı (Kaçıngan) Bozukluğu: Bireyin kendini yemekten içmekten kesmesi ve belli bir süre sonra dışarıdan yardım yoluyla beslenmeye dönme durumudur. Bu durum, bireyi sosyal hayattan kaçıngan bir ruh haline sürükler.

• Pika Yeme Bozukluğu: Daha çok çocuk yaşlarda görülen bu rahatsızlıkta kişi, enerji değeri olmayan, kağıt, sabun, saç veya kıl gibi yenmeyecek maddeleri tüketme alışkanlığı edinir.

Tanı Nasıl Koyulur?

Yeme bozukluğu tanısı, kişinin yeme alışkanlıklarındaki aşırılıklar ve ani değişimler şüphesiyle başlar. Psikiyatr ve iç hastalıkları uzmanları kontrolünde, hastanın vücut kitle endeksine bakılarak bozukluğun çeşidi saptanmaya çalışılır. Dışarıdan dahi fark edilebilen bu anormallikler, detaylı takiplerle anlaşılabilir.

Yeme Bozukluğunun Tetiklediği Hastalıklar

Yeme bozukluklarının psikolojik sebepleri olsa da, sonuçları vücutta ciddi fiziki hastalıklara yol açar:

Yeme Bozukluğu Tedavisi

Yeme bozukluğu tedavisi, kişinin durumunu kabul etmesiyle başlar. Tedavide inatlaşmaktan ve zoraki bir süreçten kaçınılmalıdır. Tedavi protokolü, rahatsızlığın boyutu ve tedaviye başlama zamanı dikkate alınarak hazırlanır ve farklı terapi yaklaşımları ile ilaç desteği kullanılabilir.

• Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Tedavideki en faydalı yaklaşımlardan biridir. Hastanın işlevsiz ve gerçeğe uygun olmayan inançları ve davranışları üzerine çalışılır.

• Aile Desteği: İhtiyaç halinde aile ve yakınlar tedavi seanslarına dâhil edilerek, hastanın beslenme alışkanlıklarının sağlıklı düzeye evrilmesine destek olunur.

• Tedavinin Sonu: Birey sağlıklı beslenme rutinini kazandığında ve ideal kilosuna ulaştığında tedavi sonlandırılır.

• Hastaneye Yatış: Ayakta tedaviye uygun olmayan hastalar için hastaneye yatış tavsiye edilir.

Bu hassas konuda farkındalık oluşturmak, düzensiz yeme alışkanlıkları olan bireylerin yardım araması için ilk adımı oluşturmaktadır.