El Hijyeninde Uluslararası Başarı

Sağlık hizmetlerinde enfeksiyonların önlenmesi için el hijyeninin kritik rolü bir kez daha gözler önüne serildi. Enfeksiyon Hastalıkları Hemşiresi Fatma Kartaloğlu Agay ve ekibi, bu alanda çığır açan bir başarıya imza atarak, Türkiye’nin ilk ve dünyanın ikinci 'sağlık hizmetlerinde el hijyeni uygunluğu ölçeği'ni geliştirdi.

Bu yenilikçi ölçek, sağlık çalışanlarının el hijyeni farkındalık ve uygulama düzeylerini kurumsal bazda güvenle ölçme imkanı sunuyor. Geniş veri toplama ve bilimsel yöntemlerle hazırlanan bu araç, ulusal ve uluslararası standartlara uygun hale getirildi. Ölçeğin dijitalleştirilebilir yapısı ve yapay zekâ destekli analiz imkanları sayesinde geleceğin sağlık yönetim sistemlerinde önemli bir yer edineceği belirtiliyor. Araştırma sonuçları, 2025 yılında saygın bir dergide yayımlanarak bilim dünyasında da kabul gördü.

Mevcut Ölçüm Yöntemlerinin Yetersizliği Yeni Çalışmayı Tetikledi

Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Hastanesi Enfeksiyon Hastalıkları Hemşiresi Fatma Kartaloğlu Agay, 'sağlık hizmetlerinde el hijyeni uygunluğu ölçeği'nin geliştirilme süreci hakkında bilgi verdi. Agay, sağlık bakımı ilişkili hastane enfeksiyonlarının önlenmesinin günümüzde sağlık hizmet sunumundaki en önemli göstergelerden biri olduğunu vurguladı. "Sağlık hizmeti ilişkili enfeksiyonlara neden olan mikroorganizmalar her geçen gün direnç kazanıp risk oluştururken artık tedavi politikalarının yanında önleme stratejileri de konuşuluyor" dedi.

COVID-19 salgınının hijyenin önemini bir kez daha hatırlattığını aktaran Agay, mikroorganizmaların yayılımının önüne geçilmesi için en pratik yöntemin uygun el hijyeni sağlanması olduğunu belirtti. Ancak bireysel ve kurumsal düzeyde farkındalığı ölçümleme konusunda mevcut uygulamaların yetersiz kalmasıyla bu çalışma sürecinin başladığını ifade etti.

Ulusal Bir İhtiyaca Uluslararası Çözüm

Fatma Kartaloğlu Agay, ulusal ve uluslararası tüm sağlık otoritelerinin el hijyeni programları geliştirmesini ve sağlık profesyonellerinin farkındalıklarının ölçümlenerek iyileştirilmesini hedeflediğini kaydetti. Agay, "Uluslararası standartlarda karşılaştırma yapılabilecek ilk ölçek 2000'li yılların başında Amerikalı sağlık profesyonellerince geliştirilmişti. Ancak sağlık hizmet sunumu kapsamı hızla değişmekteydi. Bu nedenle güncel sistemleri ölçebilecek ve hem sağlık profesyonellerine hem de sağlık yöneticilerine kurumlardaki el hijyeni politikalarının yeterli uygulanabilirliğini sağlama konusunda önlemler almak için yol gösterebilecek bir analiz yöntemine ihtiyaç vardı" şeklinde konuştu.

Bilimsel Titizlikle Geliştirilen Bir Araç

Ölçek geliştirme çalışmasında ulusal ve uluslararası birçok rehber, kalite standartları ve saha çalışmalarının incelendiğini dile getiren Fatma Kartaloğlu Agay, tüm bu verileri kapsayacak ve uygulandığında iyileştirme önerileri getirebilecek bir taslak oluşturmaya çalıştıklarını belirtti.

2023 yılında AR-GE çalışmasına başlanan ölçeğin, birçok rehber ve bilimsel çalışmanın yanı sıra Enfeksiyon Kontrolü konusunda sahaya katkı sağlayan sağlık otoritelerinin değerlendirmeleriyle 2024 yılı başında ilk halini aldığını açıkladı. Türkiye geneli yedi bölgede görev yapan doktor, hemşire, tekniker ve hasta bakıcıları kapsayan 458 gönüllü sağlık çalışanı ile ilk değerlendirmeleri yapıldı. Kırıkkale Yüksek İhtisas Hastanesi Kalite Yönetim Birimi'nde görevli hemşire Muhdedir Caner ve Yüksek İhtisas Üniversitesi'nden Doç. Dr. Gamze Özbek Güven'in de katkılarıyla ölçek son halini aldı.

Makale şeklini alan ve çok yüksek geçerlilik güvenilirliği olan bu araştırmanın, 25 Nisan 2025 tarihinde Journal of Nursing Measurement dergisinde erken görünümde yayımlandığını da sözlerine ekleyen Agay, böylece bu aracın Türkiye’nin ilk, dünyanın ise ikinci 'Sağlık Hizmetlerinde El Hijyeni Uygunluğunu ve Yeterliliğini Ölçme Değerlendirme Aracı' niteliği kazandığını söyledi.

Kurumsal Performansı Ölçmede Etkin Yöntem

Ölçeğin uygulandığı sağlık çalışanlarının çalışma alanları, kıdemleri ve branşları arasında belirgin farklar gözlemlendiğine değinen Fatma Kartaloğlu Agay, "Temel amacımız da buydu. Çünkü bireyselleşmiş uygulamalardan ziyade kurumların ancak bütüncül uygulamaları ile enfeksiyon önlem paketleri etkin olabilir" dedi. Agay ayrıca, ölçeğin sağlık kurumlarında el hijyeni uygulamalarının mevcut durumunun değerlendirilmesi, geliştirilmeye açık alanların tespiti ve sağlık çalışanlarının bilgi ve uyum düzeyinin değerlendirilmesi amacı ile güvenle kullanılabileceğini düşündüklerini belirtti.

Agay, ölçeğin bireysel performanstan ziyade hasta güvenliği kültürü kapsamında kurumsal performansı ölçmede etkili bir yöntem olabileceğini vurguladı. "Türkiye'de günümüzde Sağlık Bakanlığı Hizmet kalite standartları kapsamında el hijyeni farkındalığının ölçümlenmesi bir zorunluluk ancak ulusal bir ölçeğimiz yoktu. Geliştirdiğimiz ölçeğin yayınlandığı günden bugüne ulusal ve uluslararası düzeyde büyük ilgi görmesinin haklı gururu ve sevincini yaşamaktayız" dedi.

Ölçeğin dijitalleştirilmesi ya da yapay zekâ destekli platformlarla entegre edilmesi hakkında da bilgi veren Agay, bu ölçeği çağı yakalamak adına sistem geliştirmek için hazırladıklarını belirtti. "Günümüz dijital çağına uygun olarak kurumlar kendi iç çalışma sistemleri doğrultusunda hali hazırda dijitale uyarlayıp şimdiden bu şekli ile kullanabilirler. Bizler de veri toplama aşamasında bu yöntemi kullandık. Yapay zekâ ile analizi ise çok kolay çünkü sorular ve cevapların tamamı kanıta dayalı. Çalışmaların çok başındayız. Sisteme katkı sağlaması adına mutlaka kolaylaştırılacaktır" sözleriyle konuşmasını tamamladı.