Beylikova’daki NTE rezervini ilk kez gündeme getiren ise dönemin Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez oldu.

Dönmez, Temmuz 2022’de ETİMADEN Beylikova Florit Barit ve Nadir Toprak Elementleri İşletme Müdürlüğü’nde yaptığı açıklamada Eskişehir’in “dünyada tarihe geçen bir keşif” ile karşı karşıya olduğunu belirterek, “2011'de başlayan çalışmalarımızda toplam 6 yıl içerisinde 125 bin 193 metre sondaj yapıldı. 59 bin 121 numune toplandı sahadan. Bunların analizleri yapıldı ve analizler sonucunda da 694 milyon ton nadir toprak elementi keşfi gerçekleştirilmiş oldu. Bu keşifle dünyanın en büyük ikinci rezerv sahası oldu,” dedi.

Bu açıklama ile, 17 farklı toprak elementinin bulunduğu rezerv, dünyada Çin’in 800 milyon tonluk rezervinin ardından ikinci en büyük rezerv olarak kayda geçti.*Fatih Dönmez. (Fotoğraf: T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı/X)

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar da Aralık 2023’te yaptığı açıklama ile NTE üretimiyle Türkiye’nin elektrikli araç ve yenilenebilir enerji teknolojilerinde önemli bir aktör hâline geleceğini belirterek “Türkiye NTE üretebilen beş ülkeden biri olacak ve dünyada önemli bir tedarikçi konumuna gelecek. Burada yaklaşık 690 milyon tonluk bir cevher var. Biz bu kaynağın işletilmesi ile alakalı ilk etapta bir pilot tesis kurduk ve geçtiğimiz nisanda sayın Cumhurbaşkanımız buranın açılışını yapmıştı. İlk etapta 1200 tonluk bir cevher işleyeceğiz. Bu tesisten aldığımız neticeler sonucunda da yılda 570 bin tonluk cevheri işleyecek ve yaklaşık yılda 10 bin tonluk nadir toprak oksidi üretecek endüstriyel tesisi kurmayla alakalı çalışmalarımıza devam ediyoruz,” dedi.

Bu bağlamda “Doğal Kaynaklar ve Madencı̇lı̇k Alanlarında İşbı̇rlı̇ğı̇ne İlı̇şkı̇n Mutabakat Zaptı”, Ekim 2024’te Bayraktar ile Çinli mevkidaşı Wang Guanghua tarafından imzalandı. Anlaşmaya ilişkin değerlendirmelerde bulunan Bayraktar, “Madenciliğin her alanında işbirliğimizi ilerletmeyi, özellikle kritik mineraller konusunda Türkiye’de birlikte çalışmayı hedefliyoruz,” ifadelerini kullandı.

Eti Maden Beylikova Florit Barit ve Nadir Toprak Elementleri İşletme Tesisi Açılışı Yapıldı. - 19.04.2023

18.04.2023 tarihinde çeşitli ziyaretlerde bulunmak ve yapımı tamamlanan eserlerin toplu açılışını yapmak üzere Eskişehir’e hava yolu ile gelen Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan, Valilik Meydanında halka hitap etti.

“Açılışını Yaptığımız Pilot Tesis İlk Aşamada Yılda Bin 200 Ton Cevher İşleyecek”

Bugün Eskişehir Beylikova’da keşfettikleri 694 milyon ton nadir toprak elementi rezervini işleyecek pilot üretim tesisinin açılışını yaptıklarını söyleyen Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Bu madenlerin enerjiden savunmaya, kimyadan cam ve seramik üretimine kadar geniş bir kullanım alanı var. Bunlar öyle stratejik ürünler ki Amerika ile Çin’in arasındaki ekonomik çekişmenin en önemli unsurlarından birini oluşturuyor. Açılışını yaptığımız pilot tesis ilk aşamada yılda bin 200 ton cevher işleyerek işe başlayacak. Hemen ardından yıllık üretimi 570 bin tona çıkartacak yeni bir tesis kuracağız” dedi.

Bu yıl içinde Eskişehir’e 501 milyon liralık yatırımla üç yeni bor işleme tesisi daha kazandıracaklarını belirten Cumhurbaşkanı Erdoğan, sözlerini şöyle sürdürdü: “Nadir toprak elementi tesisimizin ülkemize ve şehrimize hayırlı olmasını diliyorum. İkinci müjdemiz, ülkemizin ilk yerli elektrikli lokomotifi E-5000’in lokomotif ve alt sistemlerinin tasarımı, imalatı ve montajı tamamlanarak test ve sertifikasyonuna başlanmasıdır. Önümüzdeki 10 yıl içinde ihtiyaç duyacağımız 500 lokomotifi burada üreteceğiz.”

Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan, konuşmasının ardından canlı bağlantı ile bağlanarak, Kaymakam Vekili Ozan BOZÇALI, Vali Yardımcısı Kubilay ANT Eti Maden İşletmeleri genel Müdürü Serkan KELEŞER ve Belediye Başkanı Özkan ALP ile kurdele keserek yapımı tamamlanan tesisin açılışını gerçekleştirdi.

Bakan Dönmez, Beylikova Florit, Barit ve Nadir Toprak Elementleri Pilot Tesisi'ndeki çalışmaları anlattı - 09-05-2023

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, Beylikova Florit, Barit ve Nadir Toprak Elementleri Pilot Tesisi'nin 4 milyon dolarlık yatırımla ve yıllık 1200 ton üretim kapasitesiyle işletmeye alındığını belirterek, "Endüstriyel tesise geçtiğimizde yıllık 570 bin ton üretim yapacağız. 300-350 milyon dolarlık bir yatırımla bunu gerçekleştireceğiz. Bu tesisten yıllık 200-220 milyon dolar da gelir bekliyoruz." dedi.

Eskişehir'in Beylikova ilçesinde kurulu pilot tesiste, beraberindeki Beylikova Kaymakamı Saliha Karataş, Eti Maden Genel Müdürü Serkan Keleşer ile gazetecilerle bir araya gelen Dönmez, son 20 yılda elektrik kurulu gücünde arz güvenliğini güçlendirme adına ciddi yatırımların hayata geçirildiğini, 31 bin 846 megavat olarak teslim aldıkları elektrik kurulu gücünü 2023 mart itibarıyla 104 bin 348 megavata çıkarttıklarını bildirdi.

Doğal gaz altyapısını da 20 yılda 5 ilden 81 ile çıkarttıklarını hatırlatan Dönmez, "Nüfusumuzun yüzde 80'lik kısmına da yani 70 milyona da doğal gazı ulaştırmış durumdayız." dedi.

Dönmez, sözlerini şöyle sürdürdü:

"Doğal gaz altyapısını geliştirdik ama maalesef doğal gazda ve petrolde dışa bağımlıydık. Fakat özellikle son yıllarda yapmış olduğumuz atılımla birlikte hem denizlerde hem de karada hidrokarbon arama ve araştırma faaliyetlerimize hız verdik. Filomuzu güçlendirdik. İki sismik araştırma gemimiz, 4 derin sondaj gemimizle dünyanın sayılı enerji filosu arasına girmiş olduk. 2020 yılında hem Türkiye'nin hem de dünyanın en büyük doğal gaz keşfine imza attık. Ardından 2021-2022 yıllarında gelen yeni keşiflerle Karadeniz'de Sakarya gaz sahasında ulaştığımız doğal gaz rezervi toplamda 710 milyar metreküpe ulaştı. Sayın Cumhurbaşkanı'mızın teşrifleriyle de 20 Nisan'da, Filyos'ta bu doğal gazı karaya çıkartıp tesise teslim ettik. Yine o gün Cumhurbaşkanı'mız milletimize iki büyük müjde verdi: Biri, bir yıl süreyle tüm mutfak kullanımlarında doğal gazın bedava verilmesi ki yaklaşık 25 metreküptür. Diğeri de gelecek olan ilk faturaların tamamının devlet tarafından karşılanması. Bir haftalık yazılım güncelleme sürecinden sonra da mayıs ayı itibarıyla artık faturalar gidiyor ama herhangi bir bedel tahakkuk ettirilmiyor."

Dönmez, Şırnak'ın Gabar Dağı bölgesinde Türkiye tarihinin en büyük petrol keşiflerinden birine imza attıklarını vurguladı.

Son derece nitelikli, "41 API" kaliteli petrol sahasında tam üretime geçildiğinde yaklaşık 100 bin varile kadar günlük üretim yapabileceğini aktaran Dönmez, "Şu anda Türkiye'de kamu ve özel sektörün günlük üretimi 80 bin varil. Bu sahayı devreye aldığımızda iki katından daha fazla üretim artışı sağlamış olacağız. Sadece bu saha tek başına Türkiye'deki petrol ihtiyacının yüzde 12'sini karşılama kapasitesine sahip. 2-3 yıl içerisinde sahanın tamamında yaklaşık 100 kadar üretim kuyusu açacağız ve boru hattıyla birlikte rafinerilere ya da terminallere sevkiyatına başlayacağız. Şu anda da zaten ilk kuyuda günlük 1200, 1300 varil üretim var. Tankerlerle onu rafinerilere teslim ediyoruz." değerlendirmesini yaptı.

"4 reaktör devreye girdiğinde Türkiye'deki elektrik ihtiyacının yüzde 10'unu karşılayabilecek"

Bakan Dönmez, 60 yılı aşkın süredir Türkiye'nin hayal ettiği ama bir türlü başaramadığı nükleer güç santralinde artık son virajı aldıklarını, Akkuyu Nükleer Güç Santrali'ne nükleer yakıtların geldiğini anımsattı.

Tesisin bir yıl içinde elektrik üretmeye başlayacağına değinen Dönmez, "Türkiye'nin en büyük yatırımı, yaklaşık 25 milyar dolarlık bir yatırım. Şu anda 25 bin civarında insanımız çalışıyor. Burada kullanılacak malzeme ekipmanın yüzde 25-30'luk kısmı da Türkiye'den sağlanıyor. 4 reaktör de devreye girdiğinde Türkiye'deki elektrik ihtiyacının yüzde 10'unu karşılayabilecek kapasiteye ulaşmış olacak." ifadelerini kullandı.

Dönmez, enerji teknolojilerinde yerlileştirme ve AR-GE çalışmalarının hızla devam ettiğini, Avrupa'nın en büyük güneş santralini açtıklarını dile getirdi.

Konya'nın Karapınar ilçesinde 1350 megavat gücündeki santralde kullanılan güneş panellerinin tamamının Türkiye'de yerli ve milli imkanlarla üretildiğine dikkati çeken Dönmez, şunları söyledi:

"10 bin megavat kurulu güce ulaştık. Yaklaşık olarak kurulu gücümüzün neredeyse yüzde 10'u artık güneş santrallerinden oluşuyor. Bu yöntemle sadece kendi güneş paneli ihtiyacımızı karşılamıyoruz. Türkiye şu anda Avrupa'nın en büyüğü, dünyanın 3. büyük güneş paneli üreticisi haline geldi. Avrupa'ya, Afrika'ya, Orta Doğu'ya, Asya'ya hatta Amerika'ya bile güneş paneli ihraç ediyoruz. Yine Avrupa ve Orta Doğu'nun ilk ve tek entegre güneş paneli üretim fabrikası da Ankara'da bildiğiniz gibi iki yıl önce işletmeye geçmişti."

Dönmez, geçen mart ayında Balıkesir'in Bandırma ilçesinde bor karbür fabrikasının açılışını yaptıklarını, yıllık 1000 ton üretimle bu tesiste daha önce işlenmek üzere yurt dışına gönderilen borik asidi işleyip, bor karbüre dönüştürdüklerini aktardı.

Geçen yıl aynı yerde temelini attıkları ferro bor fabrikasını bu yıl içinde tamamlayacaklarını kaydeden Dönmez, şöyle konuştu:

"Katma değerli ürüne geçiyoruz. Cevher değil, mücevher satmak istiyoruz. Eskişehir'de, Kırka'da buraya yakın bir bölgede tüm üretimine başlamıştık. Şimdi inşallah önümüzdeki haftalarda temelini atacağız. Yıllık 700 tonluk bir endüstriyel ölçekte, büyük ölçekte bir fabrikamız olacak. Türkiye'nin lityum ihtiyacının ilk etapta yarısını bu tesisten karşılayacağız. Ancak takip eden yıllarda üretim kapasitesini artırarak ihtiyacımızın tamamını Türkiye'den, bu bölgeden karşılama yoluna gideceğiz. Beylikova'da dünyanın en büyük ikinci nadir toprak elementleri sahasının keşfini gerçekleştirdik. Sahadaki toplam rezerv miktar 694 milyon ton. Pilot tesis işletmeye alındı. Yıllık 1200 ton üretim yapıyor. 4 milyon dolarlık yatırımla bu tesisi elde ettik. Endüstriyel tesise geçtiğimizde yıllık 570 bin ton üretim yapacağız. 300-350 milyon dolarlık bir yatırımla bunu gerçekleştireceğiz. Bu tesisten yıllık 200-220 milyon dolarlık da gelir bekliyoruz."

Bakan Dönmez, Eskişehir'de hükümet tarafından yapılan ve yapılması planlanan yatırımlar hakkında da bilgi verdi.

"Cevher değil mücevher satalım istiyoruz"

Beraberindekilerle pilot tesisi gezen Dönmez, bir yıl içinde söz konusu tesiste endüstriyel ölçekte daha yüksek kapasiteyle kuracakları tesis için bilgi elde edeceklerini dile getirdi.

Tesisin tamamında mühendislik çalışmalarının Eti Maden AR-GE'de çalışan mühendisler tarafından yapıldığını vurgulayan Dönmez, "Zaman zaman teknik üniversitelerimizden de destek alıyoruz hocalarımızdan, sağ olsunlar. Cevher satışı yapmak yerine katma değerli ürünlere doğru bir geçiş yapalım, cevher değil mücevher satalım istiyoruz." dedi.

Cevher satışında 1 birim kazanç varsa rafine ürünlerde bu rakamın 7-8 kat arttığını dile getiren Dönmez, "Ama ara mamul, son mamule gittiği zaman çarpanlar 100 kat, 1000 kat artabiliyor. O zaman bu artan değerin tamamını ülkemizde bırakmış oluyoruz." diye konuştu.

Bakan Dönmez, "Bu açıdan da Eti Maden bu stratejimizde de öncülük ediyor. Eskişehir açısından da tabii bu tesislerin önemi büyük. Eskişehir zaten sanayinin belli bir seviyeye gelmiş olduğu kentlerimizden biri. Hem lityumdan dolayı tüm teknolojilerine yatırım yapmak isteyen şirketlerimiz buraya gelecek hem de nadir toprak elementlerinin üretimi başladıktan sonra bu malzemeleri kendi üretimlerinde kullanmak isteyen şirketler gelecek. Bir kümelenme, gruplanma olmuş olacak. Eskişehir artık sadece ulusal markalara ev sahipliği yapmayacak, uluslararası, küresel markalara da ev sahipliği yapar hale gelecektir." ifadelerini kullandı.

Bir gazetecinin "Olası bir hükümet değişiminde bu madenler olur mu? Bu tarz çalışmalar devam eder mi?" sorusu üzerine Dönmez, şu yanıtı verdi:

"Öyle bir beklentimiz yok açıkçası. Yani olasılıklar üzerine konuşmak istemem. Ama şunu söyleyeyim; 20 yıl önce bunlar niye yapılamadı? Gerek petrolde gerek gazdaki keşiflerimiz... Enerji, elektrik tarafındaki nükleer güç santralinden, rüzgar santraline, güneş santrallerine kadar. Şimdi madencilik alanında maden teknolojileri alanında da bunlar geçmişte yapılabilirdi. Aslında biz maalesef bu konulara çok geç başlamışız Türkiye'de. Son 20 yılda yaptıklarımızla aradaki farkı kapattık. Yani gelişmiş ülkelerle baktığımızda... Şimdi artık beraberiz onlarla yarışta. Bundan sonra da inşallah Sayın Cumhurbaşkanı'mızın önderliğinde bir hükümet kurulacak olursa artık fark bizim lehimize dönmüş olacak. Biz buna inanıyoruz. Diğer olasılığı değerlendirmek istemiyorum. Yerli, milli teknolojilerde geldiğimiz nokta çok önemli. Şimdi daha önce evet yollar yapıyorduk. O yollarda süreceğimiz kendi aracımız yoktu. Bugün şimdi direkt bakın elektrikli otomobille sektöre çok hızlı bir giriş yaptık. Denizde kendi savaş gemilerimizi yapıyoruz, uçak gemilerimizi yapıyoruz. Havada İHA'larımız, SİHA'larımız var. Şimdi bu hava filomuza ayrıca kendi muharip savaş uçaklarımız girecek. Milli teknolojiyle geliştirdiğimiz helikopterlerimizi yapıyoruz. Son 20 yılda 'yapılamaz' denilen, hayali bile kurulamayan birçok projeyi hayata geçirmiş bir Cumhurbaşkanı'mız var. İnşallah ben halkımızın da bu yapılanları göreceğini, değerlendireceğini, takdir edeceğini düşünüyorum. 15 Mayıs'tan itibaren de yine kaldığımız yerden devam edeceğime inanıyorum."

Kronoloji:

Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü tarafından Beylikova Florit, Barit ve Nadir Toprak Elementleri İşletme Müdürlüğü bünyesinde, Eskişehir İli, Sivrihisar ve Beylikova İlçeleri, Kızılcaören mahallesi mevkiinde madencilik faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi planlanmaktadır.

Proje konusu faaliyet ile S:1075/İR:3360 (ER:1147546) numaralı Maden İşletme ruhsatı ile ek ruhsat alanında (ER:3376319) tanımlı sahada tespit edilmiş olan cevherin açık işletme yöntemiyle çıkarılması, cevher zenginleştirme ve hidrometalürji prosesleri uygulanarak cevherden NTE, barit, florit ve yan ürün olarak toryumun üretilmesi amaçlanmaktadır. Üretim sırasında çıkacak radyoaktif proses atıkları ile toryum bileşikleri için uzun süreli depolama tesisi faaliyetin kapsamı içinde yer almaktadır.

Beylikova Florit, Barit ve Nadir Toprak Elementleri İşletme Müdürlüğü tarafından yapılacak olan bahsekonu madencilik ve hidrometalürji işlemleri sonucunda üretilecek olan NTE, barit ve floritin yanı sıra üretilecek olan toryum bileşiği nükleer madde kapsamında yer almaktadır.

26 Ocak 2023

Nükleer Düzenleme Kurulu’nun 26.01.2023 tarihli ve 2023-8/5-1 sayılı kararı ile Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğüne Eskişehir-Beylikova Kompleks Cevher (Barit, Florit, Nadir Toprak Elementleri, Toryum) Ocağı, Cevher Hazırlama ve Zenginleştirme ve Depolama Tesisi için sınırlı çalışma izni ve inşaat lisansı verilmiştir.

5 Ağustos 2022

Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü, Eskişehir İli, Beylikova ve Sivrihisar İlçeleri, Kızılcaören Mahallesi mevkiinde bir Kompleks Cevher Ocağı (Barit, Florit, NTE, Toryum), Cevher Hazırlama ve Zenginleştirme ve Depolama Tesisi için sınırlı çalışma izni ve inşaat lisansı başvurusunda bulunmuştur.

13 Ocak 2022

Nükleer Düzenleme Kurulu’nun 13.01.2022 tarihli ve 2022-2/2-1 sayılı kararı ile Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğüne Eskişehir-Beylikova Kompleks Cevher (Barit, Florit, Nadir Toprak Elementleri, Toryum) Ocağı, Cevher Hazırlama ve Zenginleştirme ve Depolama Tesisinin kurulacağı saha için Yer Lisansı verilmiştir.

22 Haziran 2021

NDK değerlendirmeleri çerçevesinde güncellenen yer lisansı başvuru belgeleri Kurucu tarafından sunulmuştur.

22 Ocak 2021

Yer lisansı başvuru belgelerine ilişkin NDK değerlendirmeleri Kurucuya iletilmiştir.

30 Eylül 2020

Kurucu Tüzük’ün 9 uncu maddesi gereğince yer lisansı için başvuruda bulunmuştur.

19 Eylül 2019

Nükleer Düzenleme Kurulu’nun 19.09.2019 tarihli ve 2019-49/1 sayılı kararı ile Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğünün Kurucu başvurusunun uygun olduğuna karar verilmiş ve karar Kurucuya bildirilmiştir.

3 Temmuz 2019

Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü, Tüzük’ün 6 ncı maddesi gereğince, Eskişehir İli, Beylikova ve Sivrihisar İlçeleri, Kızılcaören Mahallesi mevkiinde bir Kompleks Cevher Ocağı (Barit, Florit, NTE, Toryum), Cevher Hazırlama ve Zenginleştirme ve Depolama Tesisi kurmak için, Kuruma Kurucu olarak tanınma başvurusunda bulunmuştur.